Zeggen de termen e-single en longformplatform jou iets? Schaam je niet, ze worden ook nog maar weinig gebruikt. Maar het idee erachter is mooi en dat idee vormt de basis van een vernieuwende uitgeverij in Nederland.
In 2013 was er in de VS veel aandacht voor de e-single, die je kon kopen op een longformplatform. Een e-single is een digitaal lang verhaal dat per stuk verkrijgbaar is op een longformplatform, oftewel een webwinkel met teksten. Het Amerikaanse Byliner was zo’n platform. Het was een start-up opgericht in 2011 dat veel aandacht kreeg. In 2013 ging het zelfs losse achtergrondverhalen verkopen van de New York Times voor $2,99 per stuk.
De e-single werd gezien als de redding van de journalistiek in het digitale medialandschap, waar in die tijd steeds minder plaats leek te zijn voor lange verhalen. Uitgevers waren naarstig op zoek naar nieuwe verdienmodellen en deze e-single kon een boost geven aan de verkoop.
Uitgeverij Fosfor
In Nederland startte in 2013 Fosfor, een online uitgeverij gespecialiseerd in verhalende journalistiek. Fosfor richt zich daarmee als eerste Nederlandse uitgeverij volledig op de verkoop van online multimediale verhalen.
De uitgeverij van digitale longreads werd in 2013 opgericht door de journalisten Jeroen van
Bergeijk en Evert Nieuwenhuis. “Longreads zijn een nieuw soort non-fictie verhalen: langer dan een tijdschriftartikel, korter dan een boek.” schrijven ze zelf op hun site. Het Stimuleringsfonds voor de Pers subsidieerde de uitgeverij begin 2013 met 90.746 euro op basis van de persinnovatieregeling. Ze kregen ook een subsidie van het Fonds Bijzondere Journalistieke Projecten en het Stimuleringsfonds Creatieve Industrie. Momenteel wordt het ondersteund door het Stimuleringsfonds voor de Journalistiek en Stichting Democratie en Media.
In eerste instantie werkte de uitgeverij met een app die je gratis kon downloaden. Elk verhaal in de app kostte € 2,99. Latera gingen ze verhalen bundelen in ebooks, met het e-Pub formaat. Dit betekende dat de multimediale verrijkingen, die wel in de app stonden, ontbraken.
Buiten de lengte van de artikelen en het uitsluitend digitale format was ook de verdeling van de royalties vernieuwend. Deze was en is 50/50 met de auteur. Het is interessant om te zien hoe deze start-up zich de afgelopen jaren heeft ontwikkeld.
2014: Open platform en klassiekers
Een jaar na de start was het tijd voor Fosfor 2.0. “Binnen het project Fosfor 2.0 gaat Fosfor zich omvormen tot een platform dat open staat voor alle uitgevers en auteurs van lange journalistieke verhalen.” schreef Persinnovatie die de dat jaar weer subsidie verstrekte aan het project.
Daarnaast wil Fosfor klassiekers uit het longread genre, van de auteurs zelf, van kranten, opinietijdschriften en boekenuitgeverijen, een nieuw leven geven en op een manier ontsluiten die past bij de behoefte van de lezer van nu. De klassieker heruitgeven in digitale vorm is toen gestart en dat doet Fosfor nog steeds. In papieren vorm was het toen volgens hun site niet rendabel.
2015: Het abonnee-model
Fosfor kwam erachter dat ze iedere keer mensen moesten overhalen om afzonderlijk voor 
stukken te betalen. “Soms lukte dat goed, soms minder goed. Dat was te moeilijk over de gehele linie genomen”, zegt van Bergeijk. Het aanbieden van een lidmaatschap leek daarom een betere optie. “Dan hoeven we mensen maar één keer over te halen.” In 2015 voerde Fosfor daarom een abonnee-model in; leden krijgen maandelijks een originele longread, wekelijks een ‘classic’ en toegang tot vele journalistieke e-boeken. Bergeijk geeft aan dat tussen 4000 – 5000 abonnees moeten komen.
Ze organiseren vanaf 2015 ook offline events, zoals in De Nieuwe Anita in Amsterdam, ‘de definitieve avond over Tinder’ gehouden, gebaseerd op een van de longreads.
2016: Uitgeven op papier
In augustus 2016 gaf Jeroen van Bergeijk aan dat Fosfor toch longreads op papier gaat uitgeven. Het huidige aantal abonnees is te klein en groeit te langzaam om winst te kunnen maken. De digitale longread is volgens Van Bergeijk simpelweg te zeer een nicheproduct gebleken en er was te weinig geld voor marketing. 
Het boek ‘De moord op de boekverkoopster’ van schrijver Frank Westerman werd als test ook op papier aangeboden. Dat verhaal deed het op papier vele malen beter dan digitaal (7000 verkopen op moment van publiceren augustus 2016, tegen 2000 digitale exemplaren). Bij andere verhalen en boeken die volgden, trad volgens Bergeijk dezelfde discrepantie op.
Dit is eigenlijk heel jammer, er zijn veel argumenten waarom dit concept wel zou moeten werken. De e-single is een echt digital-native format, dat de andere formats niet kannibaliseert, omdat een verhaal van 10.000 woorden nergens meer wordt gepubliceerd. Meerdere e-singles van Amazon werden in 2012 en 2013 bestsellers. En voor de niet-bestsellers geldt: de opbrengst is misschien niet hoog, maar de kosten zijn dan ook bijzonder laag.
Toch viel ook Byliner in Amerika uit elkaar en het werd gekocht door het gelijksoortige platform Vook. De grootste reden voor het falen die ik in online artikelen kan vinden is het tegenvallen van de groei.
Jeroen van Bergeijk vertelt aan Persinnovatie: “Ik moest aanvankelijk wennen aan het idee van teruggaan naar papier. Maar uiteindelijk maakt de drager niet uit, het gaat ons om de liefde voor het concept” Voor de toekomstige verhalen op papier denkt hij aan €10 per boekje.
“Het wordt een hybride model. Er zijn nog steeds mensen die liever digitaal lezen en de directe band met hen willen we niet kwijtraken. Daarnaast blijft het handig dat je digitale publicaties makkelijk kunt opschalen.”
2016: Fosfor wordt onderdeel van Singel Uitgeverijen
In het najaar van 2016 komt het nieuws naar buiten dat Fosfor onderdeel wordt van Singel uitgeverijen en zal doorgaan als Querido Fosfor. Frans van Bergeijk treedt terug als 
directeur en Frank Westerman wordt editor at large in samenwerking met Annette Portegies van Em. Querido’s Uitgeverij. Het persbericht laat weten dat Querido Fosfor versneld zal voortgaan op een al eerder ingeslagen weg: titels die kansrijk zijn op papier zullen daadwerkelijk in boekvorm worden uitgegeven en via de boekhandel beschikbaar gemaakt.
Westerman vertelt aan BoekBlad dat deze deal gunstig is voor beide partijen. Portegies is het daarin met Westerman eens: “Als je als digitale uitgeverij gedrukte boeken gaat uitgeven, is het handiger als je samen kunt werken met een uitgeverij die daar ervaring mee heeft. Er komt heel wat bij kijken, van productie tot vertegenwoordiging. Op onze beurt hebben wij niet zoveel verstand van digitale platforms als zij. Dat hebben zij heel slim gedaan: het Fosfor-platform is heel gebruikersvriendelijk en innovatief. Zo kunnen wij elkaar versterken.”
Persoonlijk had ik het heel tof gevonden als een puur digitaal medium heel goed had gewerkt. Niks tegen papieren boeken, maar dit idee was zo mooi geweest. Met lage kosten journalistieke achtergrondverhalen publiceren, die veelvuldig worden gelezen, en waar de auteur ook nog eens wat van het geld terugziet.
Welke ontwikkeling er precies voor nodig is? Betere schermen, zodat mensen een kort verhaal niet perse op papier willen? Of lukt dit concept niet omdat mensen niet willen betalen voor nieuws en alleen voor fictie? Wat denken jullie?
PS. Nog even voor de literaire banter: Hier is Maarten ’t Hart die zegt dat Frank Westerman niet kan schrijven.
