Het boek 1984 is weer terug op de bestsellers lijsten in de Verenigde Staten. Zelfs in Nederland maakt het verhaal een kleine come-back. De dystopische roman heeft censuur als een van de hoofdthema’s en Trump’s ideeën over ‘alternative facts’ lijken veel op de ‘reality control’ uit het verhaal. George Orwell schreef het boek als een waarschuwing voor het opgeven van persvrijheid en kritisch denken.
Termen en ideeën uit dit boek kwamen al vaker terug, zo steeg de verkoop ook nadat klokkenluider Snowden onthullingen deed over de spionage van de NSA. Dit kwam overeen met het wegnemen van privacy en het bespioneren van eigen burgers uit het verhaal. En denk aan het TV-programma Big Brother (een term direct uit het boek), referenties naar ‘doublethink’ en… wacht, hier is een hele lijst met referenties uit populaire media naar ‘1984’.
De Britse George Orwell schreef deze roman na de Tweede Wereldoorlog (1948) als science fiction over een toekomst in het jaar 1984. Inmiddels ligt 1984 al bijna net zover achter ons als dat het toen in de toekomst lag. Bill Gates schreef in zijn boek: “mensen overschatten wat er allemaal zal veranderen in de komende twee jaar, maar onderschatten wat er allemaal kan veranderen in de komende tien jaar.” Of de toekomst van ‘1984’ er alsnog aankomt en wanneer dan maakt niet uit, het gaat om de concepten die Orwell introduceert.
Orwell beschrijft een maatschappij waar alle burgers constant in de gaten worden gehouden en
er zware censuur is op alle media. De hele omgeving is kleurloos en somber. Het hoofdpersonage Winston Smith probeert zich te verzetten en kritisch te blijven denken, met het risico op straf. De mate waarin Orwell hierover in detail treedt en wat er allemaal door de overheid wordt gedaan om de maatschappij te onderdrukken is fascinerend. Dit geeft het boek naar mijn mening ook z’n waarde. Het zijn de ideeën en de uitvoering daarvan die dit boek interessant maken, niet zozeer het plot.
Lees dit boek en je zult vanaf het moment dat je eraan begint om je heen overal referenties zien.
Wat kun je lezen na 1984:
Wil je meer lezen over een staat met ongelimiteerde spionage? Lees dan ‘Het proces’ van Franz Kafka (1924), hierin gebruikt een almachtige bureaucratie informatie over mensen om beslissingen te nemen zonder dat mensen zelf inzage hebben in of invloed hebben op de informatie die wordt gebruikt.
Een andere dystopische klassieker is ‘Heerlijke nieuwe wereld’ van Aldous Huxley.
‘It Can’t Happen Here; van Sinclair Lewis, een boek uit 1935 over de opkomst van een dictator in de Verenigde Staten, past ook in dit rijtje.
De vrolijke afsluiter: Het komedieprogramma Saturday Night Live heeft een eigen muzikale cautionary tale voor het woord YOLO, mèt referentie naar het boek 1984:
